Boekensteunen vanaf 2014

25 boeken gelezen in 2022

1. Karl Ove Knausgård: Morgenster

   2022 Wat een zelfvertrouwen spreekt er uit dit boek. Van een schrijver die daar niet bekend om staat. Het getuigt echter van grote moed jezelf op te splitsen in allerlei karakters, die als mens volledig op zich staan. En zonder uitzondering niet (volledig) sympathiek over komen. Ook getuigt het van moed om je verhaal losjes op te bouwen, met hoofdstukken vol prachtige verhalen van mensen die ergens halverwege achter gelaten worden. Dat je als lezer denkt: ja maar, hoeveel losse afleveringen kun je wel niet produceren, alleen al aan de hand van al die mysterieuze elementen? En wat een lef ook om de lezer die snakt naar afrondingen van verhalen, aan het einde pagina na pagina te vervelen met een essay over de dood? Bewonderenswaardig eigen en bij vlagen briljant. Het vraagt om tenminste nog 5 delen. Graag zonder essays. Al zal dat wel teveel gevraagd zijn.

2. Sean Carroll: Something Deeply Hidden

   2022 De ondertitel geeft al iets weg van de enorme complexiteit: Quantum Worlds and the Emergence of Spacetime. Sean Carroll is een theoretisch fysicus en neemt ons mee in de Many-Worlds-theorie: hoe de wereld zich telkens weer afsplitst in nieuwe takken, op het moment dat op kwantum-niveau een meting wordt verricht. De uitkomst van de meting is niets anders dan het antwoord in de nieuwe wereld, terwijl er gelijktijdig een tweede wereld zich heeft afgesplitst, waarin het andere resultaat van de meting is gevonden. Het duizelt me. En toch zit er een hele eenvoudige gedachte achter. De wereld is eigenlijk een grote golf, waarin alles met elkaar verbonden is. Zodra je de golf beïnvloedt door deze te meten, krijg je een tweede golf. En zo tot in het oneindige. Of zit daar dan ook weer een grens aan? Daar raakte ik de schrijver definitief kwijt.

3. Dave Bowler: Music Is The Drug; The authorised biography of the Cowboy Junkies

   2022 Er zijn een paar muzikanten die mij intrigeerde, vanaf het moment dat ik ze hoorde, zonder dat ik er gelijk fan van kon worden. Het heeft me lange tijd gekost voor ik echt van David Bowie hield. Hetzelfde geldt voor de Cowboy Junkies. Sinds ik eind jaren tachtig hun album Trinity Sessions hoorde, was ik betoverd door de sfeer van de muziek: de donkere bas van het enige niet-familielid in de band, de schitterende stem van Margo Timmins, de schurende gitaar van haar broer, met op de achtergrond haar andere broer op drums. Het was mooi melancholisch, er was een rijk palet aan klanten. En ergens was het ook gewoon saai. Naar de vele albums daarnaar bleef ik luisteren, want ik voelde steeds dat ze op het punt van doorbreken stonden. Niet doorbreken bij het grote publiek, maar bij mij. Dat het kwartje eindelijk zou vallen. Tijdens de afgelopen twee jaar, die van het Coronavirus, is het dan eindelijk gebeurd. Mijn wachten is beloond, en ik ontdek nu nog dagelijks de schoonheid in al hun albums. Geholpen nu door deze geautoriseerde biografie. Geschreven door een fan, die overtuigd is van de artistieke uniciteit van de band.

   Aan de hand van de albums en de tours vertelt Bowler het verhaal van een band met een punkmentaliteit. Het snelle succes van de Trinity Sessions geeft ze de kans om voldoende bekendheid op te bouwen om uiteindelijk weer helemaal op eigen kracht de laatste 2 decennia albums te maken. Het is, zoals bij veel kunstenaars, het verhaal van doorzettingsvermogen - touren tot je erbij neervalt. En dan een nieuw album. En dan weer touren. Met daar tussendoor een gewoon gezinsleven. Al blijft dat laatste grotendeels buiten schot. Music Is The Drug gaat voornamelijk over de muziek en de band. Met mooie analyses van de afzonderlijke nummers en albums. Waarbij grote woorden over compleet nieuwe richtingen die de band steeds weer in slaat, met een korreltje zout genomen moeten worden. Ieder album is eerst en vooral een Cowboy Junkies-album. Dan ontdek je vervolgens al die lagen en de geweldige teksten. En kun je alsnog concluderen dat het album avontuurlijk is. Anders ook. En zeker niet saai!

4. Anna Gavalda: Samen ben je minder alleen

   2022 Een typisch Franse feel-good roman over vier mensen zonder sociale talenten (of, als ze die al hadden, door hun verleden, opvoeding, de leeftijd, ondergesneeuwd) die elkaar vinden in een appartement in Parijs. Eind goed, al goed. Maar daarvoor heb je kunnen genieten van de excentrieke karakters van een man van adel, een kunstenares, een oude vrouw en haar stoere kleinzoon annex kok. Een beeld van de zelfkant, geschreven door iemand die daar duidelijk zelf vooral over heeft gelezen, en er niet zelf uit komt. Als het ware de zoete droom na de ruwe nachtmerrie van Éduoard Louis.

5. Stefan Hertmans: Oorlog en terpentijn

   2022 Stefan Hertmans gaat direct vol op het orgel in 'Oorlog en terpentijn': de armoede in een Vlaams gezin rond 1900, de erbarmelijke omstandigheden van het leven van een arbeider, en daar tussendoor de liefde tussen de ouders - wat dan de overgrootouders zijn van Hertmans. Want het boek vertelt het verhaal van de opa van Hertmans, gebaseerd op de autobiografische notities die Urbain zijn kleinzoon heeft nagelaten. Als je je eenmaal hebt opengesteld voor de bloemrijke beschrijvingen, komt de realiteit van de Eerste Wereldoorlog aan het Vlaamse front hard binnen. Het brute geweld, de rondspattende ledematen en hersenen, de absurde legerordes van de Franstalige officieren aan de vele Vlaamse soldaten - het roept in veel de huidige oorlog in Oekraïne op. Als een mensenleven kanonnenvoer wordt, als eer en beschaving geen enkele rol meer lijken te spelen, als de vermoeidheid, de kou, de smerigheid zelfs uiteindelijk de kameraadschap aantasten - dan is het oorlog. Dat opa in de voetsporen van zijn vader eigenlijk veel liever met canvas en kwast aan de slag gaat - daar heeft de geschiedenis geen enkele boodschap aan. Een boek dat hard binnen komt.

6. Maxim Osipov: De wereld is niet stuk te krijgen

   2022 Goed gecomponeerde verhalen. Typisch Russisch, zoals we ons dat voorstellen bij de nazaten van Tolstoj en Poesjkin. Met steeds een vrij gelaten, licht positief einde. Want ja, de wereld is niet stuk te krijgen. Of het komt omdat het verhalen zijn, of omdat de schrijver (tevens arts) zich steeds te bewust is van de kunst van een fatsoenlijk verhaal, ik kan er mijn vinger niet achter krijgen, maar ik mis de echte bezieling. De karakters en de verhalen overtuigen mij niet echt, ik houd het gevoel het werk van een vakman te bewonderen, niet van een kunstenaar. Een beetje zoals ik met veel rockmuziek van de laatste twintig jaar ook heb: over vakmanschap niet te klagen, maar een perfecte techniek is niet wat ik zoek.

7. Édouard Louis: Weg met Eddy Bellegueule

   2022 Wat een schitterend boek - de hele discussie over 'geëngageerd schrijverschap' wordt in een keer in zijn hemd gezet. Édouard Louis is namelijk 100% geëngageerd, zonder op welk moment dan ook bewust te kiezen voor dat engagement. Het boek is een hartenkreet van het Franse platteland, waar sociale dwang van kwaad tot erger leidt. De vernederingen die de mensen moeten doorstaan, veroorzaakt door het grootkapitaal, zijn naar binnen geslagen. Men doet het elkaar aan: het geweld, alcoholisme en vroegtijdig de school verlaten. Er lijkt geen ontkomen aan. Tenzij je bereid bent alles te veranderen. Zelfs je naam.

   'Weg met Eddy Bellegueule' illustreert het verschil tussen de schrijver die zoekt naar zijn eigen stem en de schrijver die wil spreken voor een ander. Édouard Louis komt binnen met een eigen stem. Ik ben heel benieuwd naar zijn andere boeken. Vlug kopen.

8. Frank Herbert: Duin Messias (dl 2)

   2022 Een beduidend trager tweede deel van de Duin serie. Ik miste de warmte voor de karakters, de hoop en liefde. Herbert wil het tragische lot van Paul inzichtelijk maken. Op een bepaalde manier is het bijna oudtestamentisch. Als keizer is hij wreed en meedogenloos, als mens nog steeds verliefd op Chania. En als messias wil hij de wereld behoeden voor nog erger. Als lezer denk je: Dat is niet aan hem.

9. Karl Ove Knausgård: Inadvertent (Why I Write)

   2022 In dezelfde reeks als Devotion van Patti Smith verschijnt het antwoord van Karl Ove Knåusgard op de vraag waarom hij schrijft. Het is een lastige vraag. Hij geeft vooral toe dat het antwoord van zijn jongere zelf, om erbij te horen, niet het juiste is. Je moet jezelf in de waagschaal durven te stellen. En vooral blijven proberen - er zijn maar weinigen die het blijven proberen. Knåusgard behoort tot dit selecte gezelschap. Gelukkig maar.

10. John Baxter: A Year In Paris

    2022 Een Australiër in Parijs, getrouwd met een heuse Parisienne. Met liefde voor cultuur, geschiedenis en een beetje ouwehoeren. Het levert vier seizoenen in Parijs op, gecombineerd met vele weetjes over de Franse revolutie en de poging om de maanden anders te noemen. Vermakelijk.

11. Marieke Lucas Rijneveld: De avond is ongemak

    2022 Het is niet mijn gewoonte een boek tussen boekensteunen te plaatsen dat ik niet heb uitgelezen. Er zijn zat boeken waar ik aan begin, en dan na een poging of vier uiteindelijk dicht klap, ergens rond pagina 60 of verder, om te besluiten dat het me niet voldoende boeit en in de weg zit van nieuwe boeken die lonken om gelezen te worden. Dat is me nu bijvoorbeeld al een paar keer overkomen bij werk van Jonathan Franzen, toch niet de minste. Dus in die zin bevindt Marieke Lucas Rijneveld zich in goed gezelschap. Op 70% van het boek (dat vertelt mijn e-reader mij) heb ik het definitief opgegeven, nadat ik al een paar stukken diagonaal had gescand.

    Bij een boek dat zo bejubeld is, wil ik mijn best doen te begrijpen waarom het mij dan toch vooral irriteert. Het is niet het verhaal zelf over een prepuber dat rouwt om haar dode broer in een zwaar gereformeerd gezin waar men elkaar niet weet te troosten. Maarten 't Hart kan ik met smaak lezen. 'Knielen op een bed violen' van Jan Siebelink heb ik toch minstens 1 keer met plezier gelezen. Jan Wolkers is alweer te lang geleden, ik weet niet wat ik daarvan nu zou vinden. Terug naar Rijneveld. Hij/zij schaaft aan zinnen tot ze glimmen en blinken als gepolitoerd hout. Ze raken me niet. Ik lees cliché na cliché zonder dat ik ze ook maar even kan geloven. Ja, denk ik steeds, als je plezier in schrijven hebt, dan beschrijf je op deze manier een scene. Bewust plastisch taalgebruik, Rijneveld doet me nog het meest aan Gerard Reve denken. Ook een schrijver waar ik, met uitzondering van 'De avonden', nooit een boek van heb kunnen uitlezen. De gerichtheid op het fysieke (poepen, neus peuteren) is iets wat mij sowieso niet voor een boek inneemt. Toch is het meer dan dat. Het heeft iets met het succes van doen. Is dat wat literatuur is? Een schilderij in woorden, zonder filosofie, zonder verrassing, zonder twijfel ook. Is dit wat we met zijn allen de komende jaren goed gaan vinden?

12. Frank Herbert: Duin (dl 1)

    2022 Met Dune net weer als film uitgebracht, na minstens 20 jaar weer het eerste deel van de reeks herlezen. Het leest geweldig weg en blijft als boek fier overeind. Niet alleen de wereld van Duin zelf, maar ook de karakters en het verhaal zijn nog steeds magisch.

13. Vladimir Nabokov: De Gave

    2022 De meest Russische van Nabokov's romans is tevens de laatste die hij in het Russisch schreef. Het is de wereld van de bannelingen in Berlijn, die met zovelen zijn dat ze het Russisch leven, zoals we dat onder andere kennen uit Anna Karenina, voort kunnen zetten in armoediger omstandigheden. De Gave is een superieur vertoon van satire, waarbij er, buiten de literatuur zelf, weinig op het spel staat. Fjodor, meestentijds de verteller, is overtuigd van zichzelf. Met welke reden - dat krijg ik niet helder. Ik heb het boek zeker 20 jaar niet meer gelezen, en vraag me nu af wat ik er toen van vond. En wat ik er bij herlezing over 20 jaar van zal vinden. Want zo'n boek is het wel - de taal zelf en de humor is zodanig dat het mij eens weer zal fascineren. Om mezelf uit te dagen. Begrijp ik het nu beter dan de vorige keer? Voor wie nog een fijne analyse op Vladimir Nabokov wil lezen, kan terecht bij dit artikel in Maatstaf.

14. Zadie Smith: NW

    2022 Twee vrouwen, Leah en Nathalie (in haar jeugd Keisha) groeien op in en ontgroeien de housing projects in Londen, postcode NW. In een fragmentarische stijl, alsof je flarden opvangt van gesprekken in de metro, etaleert Zadie Smith haar enorme talent voor dialogen en genuanceerde karakterschetsen. Het vergt geconcentreerd lezen om de draad te blijven volgen en het geheel te zien. De soms wat losse schetsen ontnemen mij het gevoel de twee vrouwen te leren kennen. Waarbij de vraag ook in NW zelf gesteld wordt, of ze zichzelf echt kennen. Als Smith zichzelf en ons meer rust gunt, in het middendeel, merk ik dat ik als lezer, voor wie de wereld van NW grotendeels vreemd is, meer 'leer': dan helpt ze me om iets van het onderlinge geweld te voelen. Meestentijds voel ik mij meegenomen door een oud-bewoner die de wijk, de mensen die er wonen en de sociale mobiliteit goed kent. Nog steeds een pareltje om te lezen, maar je zou van al die portretten afzonderlijk een verdiepend verhaal willen lezen.

15. Lori Qian: How Sweet the Bitter Soup

    2022 Een Amerikaanse jonge vrouw en christen verlaat rond 2001 haar arme familie om les te gaan geven in China. Open en onbevangen kijkt ze naar China. Hier vindt ze uiteindelijk haar grote liefde, leert ze de armoe kennen van het platteland en de bureaucratie van zowel China als de VS. Vol liefde omarmt ze het leven, waarbij ze eerlijk en openhartig vertelt over haar eigen moeilijkheden: met haar verleden, met haar lichaam, met haar ouders.

16. Emmanuel Carrère: The Adversary: A True Story of Murder and Deception

    2022 Iedereen kan het verzinnen. Maar niemand kan het werkelijk doen. Dat maakt dit boek van Emmanuel Carrère zo bijzonder. Hij heeft het namelijk niet verzonnen. Hij maakt enigszins begrijpelijk hoe iemand het werkelijk heeft kunnen doen. 18 Jaar een leugen leven. 18 Jaar doen alsof je naar je werk gaat en zeer succesvol bent. 18 Jaar doen alsof je naar congressen gaat, terwijl je niet verder komt dan het hotel bij het eigen vliegveld. 18 Jaar zwerven door de bossen, geld van familie zogenaamd succesvol beleggen, terwijl je het nodig hebt om je vrouw en twee kinderen te onderhouden. Tot op een moment je vermoedt dat het hele leugenspel in elkaar zal storten. Is er een betere uitweg om de schaamte te vermijden dan het doden van je ouders, je vrouw en je kinderen en te proberen het huis met jezelf erbij in brand te steken? Misschien wel, maar Jean-Claude Romand ziet hem niet. De leugen komt alsnog uit, Romand komt in de gevangenis, en in het christelijke, Franse dorp in de Alpen moeten zijn beste vriend en de rest verder met de wetenschap dat ze iemand als vriend in hun midden hebben gehad, van wie ze uiteindelijk niets wisten. Gruwelijke horror.

17. Donna Leon: Death at La Fenice

    2022 Eerste deel van de Italiaanse politiereeks rond Commissario Brunetti. Het is nog even warm draaien voor Donna Leon, met veel Venetiaanse clichés om de couleur locale goed over het voetlicht te brengen.

18. Katie Mack: The End of Everything

    2022 Hoe komt het universum ooit aan zijn einde? Dus niet de wereld, niet ons melkwegstelsel, nee, gewoon het hele universum. Katie Mack is een astrofysicus met een droog gevoel voor humor en een uitstekende pen. Ze biedt een vrolijke en begrijpelijke inleiding in de huidige stand van zaken rond het Standaardmodel. Ze beseft de absurditeit van haar vakgebied, maar weet gelijktijdig helder te maken waarom het absurde niet hetzelfde als het onnodige of zinloze. En dan wachten er dus in een tijdspanne van triljoenen jaren grote rampen op ons. Al kan ze niet helemaal uitsluiten dat het vanwege enkele onvoorspelbare kwantumfysische eigenschappen ook nu heel misschien zou kunnen gebeuren. Waar we in dat geval gelukkig niets van kunnen merken, omdat het ons zal treffen met de snelheid van het licht. Geruststellend is misschien net wat te sterk uitgedrukt. Maar The End of Everything van Katie Mack maakt je toch vooral vrolijk.

19. Kazuo Ishiguro: Klara en de zon

    2022 Klara is een Kunstmatige Vriendin voor Josie, een opgetild tienermeisje dat er bijna aan onderdoor gaat. Waaraan, dat doet er eigenlijk niet zoveel toe. Het is een wereld waarin de natuurlijke vorm van bestaan nauwelijks lijkt te bestaan. Is het een verre toekomst? Is het een technocratische wereld? We komen het niet te weten. Wel leren we Klara goed kennen, een KV met een vriendelijk, dienstbaar karakter die een heilig geloof heeft in de zon. Een mooi beschreven wereld, die uiteindelijk eerder een dystopie is dan een land om naar te verlangen.

20. Markus Gabriel: Morele vooruitgang in duistere tijden

    2022 Een kind martelen is altijd verwerpelijk, in welke tijd je ook leeft. Slechts door te ontmenselijken (onszelf of de ander), kan men zich ertoe zetten. Met deze waarheid als basis beargumenteert Markus Gabriel dat de moraal absoluut is. Postmodernisten, neo-liberalen en Bruno Latour - relativisten vormen een groot gevaar voor de vooruitgang van de mensheid. Er is namelijk wel degelijk zoiets als morele vooruitgang: wanneer we seksuele geaardheid accepteren zonder te veroordelen, wanneer we racisme niet bestrijden door op de trommel van ons eigen 'ras' te slaan, maar door aan te tonen dat ras in zichzelf een ideologisch construct is dat in de werkelijkheid van DNA en biologie niet bestaat.

    De lakmoesproef voor de absolute moraal ontleent Gabriel aan John Rawls' Sluier van Onwetendheid: Iets is goed als je, zonder te weten aan welke kant je komt te staan, de verdeling van middelen rechtvaardig vindt. Met dit in gedachten, zie je inderdaad hoe simpel de moraal kan zijn. Natuurlijk is de moraal in China niet anders dan die in Nederland. Er is geen moreel argument dat de onderdrukking van een volk rechtvaardigt. Er is geen moreel argument waarbij de zelfbeschikking van Oekraïne moet wijken voor de Russische machtspolitiek. En ja, onze bio-industrie is vreselijk slecht, moreel verwerpelijk en schandalig. De vraag is alleen of je bereid bent je te laten leiden door je moreel besef. Of niet.

21. Ruud Welten: Wie is er bang voor Simone de Beauvoir?

    2022 Wat heeft De Tweede Sekse van Simone de Beauvoir een man van de 21ste eeuw te zeggen? Vooraleerst: ik heb de Tweede Sekse zelf nog steeds niet gelezen (noch in mijn bezit, hetgeen mede komt omdat er geen recente vertaling op de markt is gekomen, en de Franse editie mij iets te ambitieus lijkt). Ruud Welten heeft het boek echter uitgebreid bestudeerd en maakt er een psycho-analytisch werk van. Dat is jammer voor mij. Het existentialisme en de fenomenologie zijn mij dierbaar, met de psycho-analyse en het lichamelijk-seksuele kom ik niet verder in het begrijpen van de wereld om me heen. Waarschijnlijk een kwestie van smaak en voorkeuren. Een filosofie is in ieder geval deels een beargumenteerd perspectief op de wereld, en niet van ieders perspectief hoef je even enthousiast te worden. Terug naar het boek van Welten. Zijn boodschap is deels: we hebben De Beauvoir nog steeds nodig om te horen hoe de vrijheid van de mens absoluut is, en de maatschappelijke en persoonlijke invulling van de Vrouw niet verbonden is aan de biologische verschillen tussen man en vrouw. Ongeacht hoe je aankijkt tegen de genderdiscussie, is veel van wat wij vrouwelijk noemen, door de samenleving opgedrongen gedrag. Het is mooi om de vrijheid te voelen mens te zijn, voorbij man en vrouw. Je hebt geen identiteit, je maakt er een. Dat is de boodschap van De Beauvoir en het existentialisme, en dankzij dit boek van Welten, besef ik weer hoe fundamenteel die vrijheid is.

22. Bernhard Schlink: Afscheidskleuren

    2022 Verhalenbundel waarin afscheid centraal staat - de poging tot, de weigering van. Prettig leesvoer voor het slapen gaan. Maar niets dat beklijft.

23. Javier Marias: Een hart zo blank

    2022 Een hart zo blank is verschenen voor zijn grote doorbraak in de rest van de wereld, in 1992. Op een bepaalde manier stelde me dat gerust. Het voelde mij teveel als een vingeroefening - de prachtige omcirkelende formuleringen die maar doorgaan en doorgaan zijn er al. Maar de emotionele rijpheid van de protagonisten vond ik bedroevend en bij tijden stuitend simpel. Een dergelijk portret van de vrouwen in het boek (de vrouwen van zijn vader, zijn eigen vrouw met wie hij recent getrouwd is, twee andere karakters) - ik las eerder de botheid van de blik van de man dan de schoonheid van de ander. Dat was volgens mij niet de bedoeling. Gelukkig was het dus slechts een aanloop naar schitterende boeken als "Jouw gezicht morgen" en "Berta Isla".

24. Karl Ove Knausgård: In The Land Of The Cyclops

    2022 De kritische toon van de recensent in The Guardian over deze essays van Knausgard deel ik: "as a novelist turned philosopher-critic, he often reads as an Aristotelian particularist trying to be a universalising Plato." In het particuliere is Knausgard wonderschoon, in het beschouwend algemene meestal wat obligaat. Met essays over Kierkegaard, Hamsun, Flaubert, Beirut passeert er veel. Wat mij bij blijft, zijn de persoonlijke opmerkingen.

25. Ellen Boleij: Een draad in het weefsel; Overheidsbeleid maken met Hannah Arendt

    2022 Wat kun je leren van Hannah Arendt, waar het gaat om het uitvoeren van overheidsbeleid? Een intrigerende vraag. Het boek is gebaseerd op het proefschrift van Ellen Boleij. Het biedt een goede samenvatting van een deel van het denken van Hannah Arendt. Dat op zich is de moeite waard. En toch voldeed het boek na een veelbelovend begin niet aan mijn hoopvolle verwachtingen. Want uiteindelijk blijkt het meer te gaan over zingeving en spiritualiteit: hoe blijf je mens en ambtenaar tegelijk? Hoe weeg je de belangen van de overheid af tegen je eigen morele kompas? Relevante vragen, maar of ik daarvoor Arendt nodig heb, vind ik twijfelachtig. Het kritische denken van Arendt biedt volgens mij veel meer dan dit kompas.