Boekensteunen vanaf 2014

44 boeken gelezen in 2022

1. Abdulrazak Gurnah: Gravel Heart

   2022 Wat een indrukwekkend boek! Dit is het eerste werk dat ik lees van Abdulrazak Gurnah, de Nobelprijswinnaar uit Zanzibar/Tanzania/Engeland. Dit soort stemmen in de literatuur overstijgen alle landsgrenzen en maken de kracht (en het belang) van een veelstemmig literair landschap duidelijk. Een jongen in Zanzibar maakt de overgang mee van een Engelse kolonie naar een zelfstandige staat, waarbij hij als kind ongewild met zijn ene been in het 'succesvolle' postkoloniale Tanzania staat, ironisch genoeg door zijn verblijf met zijn oom en tante in Londen, en met zijn andere in de realiteit van alledag, zowel in Engeland, waar het niet echt wil lukken en de eenzaamheid te groot is, als via zijn vader in Tanzania, waar de armoe en de uitzichtloosheid mensen doet vluchten naar Arabische steden.

2. Mieko Kawakami: All Lovers In The Night

   2022 De Japanse samenleving lijkt er een van eenzaamheid en een groeiende kloof tussen mannen en vrouwen. In de media lees je erover. En de romans maken het beeld steeds schrijnender. Waar het bij Haruki Murakami nog een sterke aantrekkingskracht heeft, die onafhankelijkheid waarmee de hoofdpersonen hun leven aanvaarden, maakt Mieko Kawakami het je lastig om er de schoonheid in te blijven zien. Fuyuko is een proof reader zonder vrienden en familie. Om te zeggen dat ze langzamerhand een plek vindt in de maatschappij suggereert teveel vooruitgang, maar op een zeker moment is er een man in het spel, en een vriendin. Maar de leugens en de verplichtingen maken het niet makkelijk om een verbinding aan te gaan. Alleen of samen? In Japan lijkt alleen vaak aantrekkelijker. Ook als je teveel drinkt of niemand ziet.

3. Luigi Pirandello: De bokkesprong

   2022 Een van de 15 delen, die gezamenlijk Novellen voor een jaar vormen. Onlangs verscheen er weer eens een nieuwe bloemlezing, Geluksvogels, waardoor ik mij realiseerde dat ik een aantal delen nog in de boekenkast heb staan en al lang niet meer ingekeken had. Een novelle bij Pirandello is een kort verhaal van slechts enkele pagina's. De verhalen zijn erg Italiaans, met een macht die op afstand is, en mensen die er in het moment zelf het beste van proberen te maken. Met als hilarisch hoogtepunt het verhaal Zijne Majesteit, waarin de centrale en de lokale macht elkaar ontmoeten en beide zich gevormd blijken te hebben naar het uiterlijk van de oude vorst. Vermakelijke, maar niet urgente kost.

4. Hannah Ahrendt: Totalitarisme

   2022 Als de geschiedenis zich niet herhaalt, waarom lijkt het dan toch dat we er ook niet van leren? Het is gewoon een triest verhaal, de machinaties van de macht, waarbij totalitarisme een stap verder gaat dan de tirannie. Het lijkt wel een pervers sado-masochisme van een bepaald slag mensen, dat ze zich aan de veilige kant van de macht wanen. Zoals Hannah Arendt echter, met voorbeelden ondersteund, betoogt: totalitarisme atomiseert de mens en, eenmaal gereduceerd tot een zwak individu in de massa, is willekeur de sleutel tot volgzaamheid. Creëer een staat in een staat in een staat, als een matroesjka poppetje. Een continue wedijver tussen de organisaties is het gevolg. De leider (Stalin of Hitler bij Arendt) kan zich altijd verschuilen achter een misinterpretatie door een van de vele organisaties binnen de staat.

   Het is met name de individualisering die de totalitaire staat mogelijk maakt, waar ik van schrik. Iedereen de eigen waarheid, dat was dus ook een uitstekende voedingsbodem voor zowel het fascisme als het communisme. Net als het mechanisme om het 'brave midden' aan te wijzen als schuld van alles wat er misgaat. Hier vinden 'het plebs' (term van Arendt) en de rijksten elkaar. Het 'plebs' omdat ze een schuldige zoeken. En de rijksten omdat ze in de wanorde nog rijker denken te kunnen worden. Let op dit mechanisme bij het verzet tegen de redding van onze leefwereld. Want als de geschiedenis zich dan al niet herhaalt, ze heeft wel de neiging om patronen her te gebruiken.

5. Kaouther Adimi: A Bookshop in Algiers

   2022 Hoe is het om, in de afgelopen 80 jaar, een boekhandel te hebben in Algiers, niet veel breder dan de spanwijdte van een mens? Hoe is het om, zelf nog jong en ambitieus, in koloniaal Algerije de opkomst van literaire jongeren te ondersteunen? Hoe is het om van Algerijnse afkomst anno 2017 een toekomst in Frankrijk op te bouwen? Drie mannen spelen de hoofdrol in deze korte roman van Kaouther Adimi over de boekhandel Les Vrais Richesses. Er is de werkelijk geleefde Edmond Charlois, die de eerste boeken van Albert Camus heeft uitgegeven en de boekhandel gestart is. Er is Abdallah, de eerbiedige opvolger, en Ryad, die de winkel moet leeghalen opdat anderen er een bakkerij in kunnen beginnen. Er is het kolonialisme, het verraad van Frankrijk aan de Algerijnse medestrijders tegen de Duitsers, de onafhankelijkheidsstrijd, de willekeur van de Algerijnse machthebbers en dan nog een verwijzing naar de moeilijkheden voor Ryad om in Frankrijk een verplichte stage te vinden. Het is veel voor een dun boek. Het perspectief van de kleine boekhandel in een veranderende Algerijnse wereld was mij ruim voldoende geweest. De naar ik aanneem gefingeerde dagboekaantekeningen van Charlot hadden van mij niet gehoeven.

6. Leila Slimani: Lullaby

   2022 Dit citaat van The Guardian geeft goed de aantrekkingskracht van deze 'Why-done-it" weer: the Paris of Slimani’s story is a harsh, uneven and depraved city, corroded by poverty and sexual exploitation. Hardly surprising that the hapless, often immigrant childcare providers form an alienated underclass all of their own, with their “shameful secrets” and “humiliations”, not to mention the heart-sinking realisation that their charges will grow up to be people who neither care about, nor even recognise them.

7. Jon Kalman Stefansson: Iets ter grootte van het universum

   2022 Een poëtisch boek. Met sprongen door de tijd, verankerd in het IJsland van de 20ste eeuw en het heden. Met sprongen door een familie, verankerd in de schaduw van zoon Ari. Ongrijpbaar, maar aards door de sfeer van zee en het vissersdorp. Tussen de regels door een onbarmhartig beeld van IJsland, het gebrek aan perspectief en cultuur. En het verlangen ernaar. Een weerbarstig boek, dat zich steeds weer laat veroveren. Mooi? Bij vlagen.

8. Ben Moser: Sontag: Her Life and Work

   2022 Beroemde namen voor een hele generatie, al snel vergeten door de volgende. Ik ben bang dat Susan Sontag en de bijbehorende Newyorkse clique tot deze groep behoren. En alhoewel de biografie van Ben Moser boeiend en goed geschreven is, geeft het weinig aanleiding Susan Sontag veel langer te blijven herinneren. Enkele van haar prestaties, zoals de introductie van het begrip 'camp' en haar essays over fotografie, zijn culturele memen, ideeën die een heel gedachtegoed met zich meedragen en daarmee ook overdragen. Hetzelfde kan gezegd worden over haar interpretatie van ziekte als tweede rijk van de mensheid, naast het rijk van de gezonde mensen. Ze rekende af met het idee van ziekte als metafoor voor het individu. Je kunt als mens minder grote prestaties achter je naam krijgen.

   Toch wringt er veel, althans als je meegaat met de zienswijze van Ben Moser. Neem het idee van ziekte als metafoor: ja, toen ze zelf borstkanker kreeg in de jaren 70, fase 4, toen weigerde ze terecht de schuld daarvoor op zich te nemen. Kanker en persoonlijkheid hadden natuurlijk niets met elkaar van doen. Haar genezing, waarvoor ze bereid was helse pijnen te doorstaan en waarop ze zich dankzij haar rijke weldoeners volledig op kon richten, is vervolgens wel een persoonlijke overwinning. Haar boodschap sindsdien: "Als je hard genoeg je best doet, kun je genezen."

   Telkens weer bestaat pas iets, als zij het heeft gezien. Waar dat bij Simone de Beauvoir in het begin ook het geval was, maar zij, door de ervaringen van de Tweede Wereldoorlog, er later op terugkomt en het egoïstisch en ontoereikend noemt, blijft deze houding van Sontag tot het einde toe haar houding ten opzichte van het leven bepalen. Moser doet zijn best om steeds de goede en de slechte Sontag te beschrijven, als twee zijden van een enorm veelzijdig en rijk leven. Als lezer blijf ik achter met een zuur gevoel over Sontag: Uit angst niet de persoon in de ogen van de ander te zijn, die ze zelf zo graag wil zijn, slaat ze meedogenloos om zich heen. Ze concludeert al vroeg dat ze een vorm van empathie mist, en het lijkt erop dat het haar niet gelukt is om daar verandering in te brengen.

9. Dan McCrum: Money Men

   2022 Een vlot geschreven verslag over de uiteindelijke ondergang van Wirecard, wat volgens de Duitse media, politiek en elite het nieuwe Deutsche mirakel moest worden. Terwijl Dan McCrum van de Financial Times al jaren ervan overtuigd was dat het een grote fraude betrof. Terwijl Wirecard er alles aan deed om hem zwart te maken, daarin gesteund door velen van establishment, ging McCrum gelukkig door. Omdat je de afloop kent, is het boek een heerlijk uitje in een waanzinnig lelijke wereld van het grote geld en blinde mannen en vrouwen. Als de ontmaskering niet was gebeurd, was het een dieptriest verhaal over het establishment. Duitsland (en EY) vallen volledig door de mand. Een geweldige page-turner!

10. Liz Clark: Swell; A Sailing Surfer’s Voyage of Awakening

    2022 Negen jaar op pad, een droom najagen zonder al te veel middelen, en leren alleen te zijn - Liz Clark schrijft met speels gemak de hoogte- en dieptepunten aan elkaar. Met veel oog voor de details van de boot en de zeilreis zelf, maar ook met precies voldoende oog voor persoonlijke verhalen en overwinningen. Het kan al snel een cliché worden, maar de boodschap dat alles wat je overkomt je sterker kan maken, weet ze geloofwaardig te brengen. Juist omdat ze zichzelf verre van perfect vindt. En daarvoor ook de argumenten aandraagt.

11. Peter Buttigieg: Trust

    2022 Eens de burgemeester van South Bend in Indiana, daarna een poging om voor de Democraten de presidentskandidaat te worden, waar hij verloor van onder andere Joe Biden. Een man die gelijktijdig veteraan is en homo. Een progressief die zich meer thuis voelt bij Bernie Sanders dan bij Joe Biden en ondertussen in de mid-west staat Indiana een geliefde burgemeester werd. Iemand dus die bruggen wil slaan en wil verbinden. Omdat, zoals hij uitgebreid betoogt in Trust, vertrouwen onontbeerlijk is om de democratie te laten voortbestaan. Een Amerikaans boek van iemand die Arabisch spreekt en gelooft in een inclusief en vrij Amerika. Een verhaal van wanhoop over alle verkeerde afslagen die in de laatste 40 jaar zijn genomen en over de hoop dat we alsnog erin slagen om de situatie dit decennium ten goede te keren.

12. Douglas Adams: Life, the Universe and Everything

    2022 Part III of The Hitchhiker's Guide To The Galaxy. So many puns and total nonsense. Hilarious.

13. Nicolien Mizee: De halfbroer

    2022 Een literaire comédienne, zeker als ze fictie schrijft. Heerlijk leesvoer, waar de diepgang volgt uit het besef/vermoeden dat hier niet geprobeerd wordt grappig te zijn, maar gevolg is van karakter en opvoeding van Mizee zelf. Moeder komt er weer slecht af, en de geliefde lijkt met zijn buik en zijn houding best veel op Ger uit de faxen.

14. Amos Oz: Panther In The Basement

    2022 Ik beken het maar direct: de gemiddelde zielenroerselen van kinderen tot een jaar of 12 interesseren me meestal totaal niet (net zo min als die van de Sex and the City-populatie). Helaas is dit boek van Amos Oz op die weerzin geen uitzondering. De verteller kijkt terug naar zichzelf als twaalfjarige in Jeruzalem tijdens het laatste jaar van de Britse overheersing, 1947. Natuurlijk heeft hij als kind de wraakfantasie om aan de Britse overheersing een eind te maken. Natuurlijk is er gedoe met andere kinderen. Natuurlijk is er een afstandelijke vader, een oudere zus van een vriend (olala), en vormt een vriendelijke Britse militair een moreel dilemma. Gelukkig kan ik goed diagonaal lezen, waardoor ik uiteindelijk het einde heb gehaald. Maar nee, het perspectief van een kind boeit me zelden. Ik ben ervan overtuigd dat ik hiervoor nog eens in therapie zou moeten gaan. Ik heb namelijk zelf ook vrijwel geen herinnering aan mijn vroege kinderjaren. Alsof mijn leven pas op de middelbare school begon.

15. David Foster Wallace: Both Flesh And Not

    2022 Postuum verschenen essaybundel van David Foster Wallace, met daarin 15 typische DWF essays, een mix van een genie die slimmer is dan de lezer, gekoppeld aan de wens daadwerkelijk een verbinding te maken met de lezer. Toch leverde juist een essay dat zich daaraan onttrok, het meeste leesplezier: over de US Open, de Nederlanders die eraan meededen (toegegeven, kleine voetnoten) en de overweldigende commercie die het allemaal mogelijk maakt. Het halve woordenboek dat verspreid tussen de essays is opgenomen, heb ik ter kennisgeving genomen. Ik begrijp het plezier van de schrijver. Geschreven door een nerd. Voor nerds.

16. Jens Christian Grøndahl: Vaak ben ik gelukkig

    2022 Een korte roman, waarin Ellinor, die zojuist voor de tweede keer weduwe is geworden, schrijft aan de eerste vrouw van haar overleden man, en tevens ooit haar beste (enige?) vriendin, die overleed tijdens een gezamenlijke skivakantie, vele jaren geleden. Zoals altijd bij Grøndahl zijn alle personages goede psychologische portretten, maar het is vooral Ellinor die we leren kennen. Een vrouw van 70 die eindelijk voor zichzelf durft te kiezen, en in die keuze de angst en schaamte van haar jeugd en haar moeder, alsnog een positieve draai geeft. Van de gegoede burgerij terug naar een arbeiderswijk, tot afgrijzen van een van haar stiefzonen. Je eigen gang gaan, eindelijk.

17. Simone de Beauvoir: Een zachte dood

    2022 Zal ik het bij ieder boek van Simone de Beauvoir verzuchten? Waarom wordt ze toch niet heruitgegeven? Dit boekje over de laatste weken van haar moeder is zo mooi, kwetsbaar en eerlijk. Niet troostrijk, eerder een ontluisterende waarschuwing voor alles wat er in korte tijd op je af kan komen: een medische wereld die bij twijfel kiest voor (be)handelen, de onmogelijke vraag wanneer genoeg genoeg is, tot alle hoop eruit geperst is en de vermoeidheid van de moeder groter is dan al haar regeltjes en moraal uit het verleden. Vraagt om herlezing!

18. Hervé le Tellier: The Anomaly

    2022 Winnaar van de Prix Goncourt. Typisch een verhaal van deze tijd. Meer een tv-serie dan een doorwrocht verhaal. Men kan zeggen dat Le Tellier interessante vragen stelt. Wat doe je als je een feitelijke, 100% dubbelganger ontmoet? Wat doe je als op een bepaalde manier de many-worlds-theorie onze wereld komt binnen gevlogen? Wat biedt het voor kansen? Welke gevaren komen er op ons af? Een te oppervlakkig spel om lang te herinneren. Al zijn de tv-rechten al wel verkocht. Natuurlijk.

19. Édouard Louis: Ze hebben mijn vader vermoord

    2022 Een felle, korte aanklacht tegen de gevestigde orde, waardoor de vader van Édouard Louis geworden is, zoals die is. En toch ook wel een beetje gemakkelijk goed praten achteraf, dat zijn vader een alcoholist en homohater was. Zoals de Cowboy Junkies zo mooi zingen in The Things We Do To Each Other:
    Fear is not so far from hate
    So if you get the folks to fear
    It only takes one small twist
    To kick up a gear
    Natuurlijk blijft het vreselijk dat niet alleen soldaten, maar ook arbeiders zo makkelijk geofferd worden voor de meerdere glorie van de anderen.

20. Karl Ove Knausgård: Morgenster

    2022 Wat een zelfvertrouwen spreekt er uit dit boek. Van een schrijver die daar niet bekend om staat. Het getuigt echter van grote moed jezelf op te splitsen in allerlei karakters, die als mens volledig op zich staan. En zonder uitzondering niet (volledig) sympathiek over komen. Ook getuigt het van moed om je verhaal losjes op te bouwen, met hoofdstukken vol prachtige verhalen van mensen die ergens halverwege achter gelaten worden. Dat je als lezer denkt: ja maar, hoeveel losse afleveringen kun je wel niet produceren, alleen al aan de hand van al die mysterieuze elementen? En wat een lef ook om de lezer die snakt naar afrondingen van verhalen, aan het einde pagina na pagina te vervelen met een essay over de dood? Bewonderenswaardig eigen en bij vlagen briljant. Het vraagt om tenminste nog 5 delen. Graag zonder essays. Al zal dat wel teveel gevraagd zijn.

21. Sean Carroll: Something Deeply Hidden

    2022 De ondertitel geeft al iets weg van de enorme complexiteit: Quantum Worlds and the Emergence of Spacetime. Sean Carroll is een theoretisch fysicus en neemt ons mee in de Many-Worlds-theorie: hoe de wereld zich telkens weer afsplitst in nieuwe takken, op het moment dat op kwantum-niveau een meting wordt verricht. De uitkomst van de meting is niets anders dan het antwoord in de nieuwe wereld, terwijl er gelijktijdig een tweede wereld zich heeft afgesplitst, waarin het andere resultaat van de meting is gevonden. Het duizelt me. En toch zit er een hele eenvoudige gedachte achter. De wereld is eigenlijk een grote golf, waarin alles met elkaar verbonden is. Zodra je de golf beïnvloedt door deze te meten, krijg je een tweede golf. En zo tot in het oneindige. Of zit daar dan ook weer een grens aan? Daar raakte ik de schrijver definitief kwijt.

22. Dave Bowler: Music Is The Drug; The authorised biography of the Cowboy Junkies

    2022 Er zijn een paar muzikanten die mij intrigeerde, vanaf het moment dat ik ze hoorde, zonder dat ik er gelijk fan van kon worden. Het heeft me lange tijd gekost voor ik echt van David Bowie hield. Hetzelfde geldt voor de Cowboy Junkies. Sinds ik eind jaren tachtig hun album Trinity Sessions hoorde, was ik betoverd door de sfeer van de muziek: de donkere bas van het enige niet-familielid in de band, de schitterende stem van Margo Timmins, de schurende gitaar van haar broer, met op de achtergrond haar andere broer op drums. Het was mooi melancholisch, er was een rijk palet aan klanten. En ergens was het ook gewoon saai. Naar de vele albums daarnaar bleef ik luisteren, want ik voelde steeds dat ze op het punt van doorbreken stonden. Niet doorbreken bij het grote publiek, maar bij mij. Dat het kwartje eindelijk zou vallen. Tijdens de afgelopen twee jaar, die van het Coronavirus, is het dan eindelijk gebeurd. Mijn wachten is beloond, en ik ontdek nu nog dagelijks de schoonheid in al hun albums. Geholpen nu door deze geautoriseerde biografie. Geschreven door een fan, die overtuigd is van de artistieke uniciteit van de band.

    Aan de hand van de albums en de tours vertelt Bowler het verhaal van een band met een punkmentaliteit. Het snelle succes van de Trinity Sessions geeft ze de kans om voldoende bekendheid op te bouwen om uiteindelijk weer helemaal op eigen kracht de laatste 2 decennia albums te maken. Het is, zoals bij veel kunstenaars, het verhaal van doorzettingsvermogen - touren tot je erbij neervalt. En dan een nieuw album. En dan weer touren. Met daar tussendoor een gewoon gezinsleven. Al blijft dat laatste grotendeels buiten schot. Music Is The Drug gaat voornamelijk over de muziek en de band. Met mooie analyses van de afzonderlijke nummers en albums. Waarbij grote woorden over compleet nieuwe richtingen die de band steeds weer in slaat, met een korreltje zout genomen moeten worden. Ieder album is eerst en vooral een Cowboy Junkies-album. Dan ontdek je vervolgens al die lagen en de geweldige teksten. En kun je alsnog concluderen dat het album avontuurlijk is. Anders ook. En zeker niet saai!

23. Anna Gavalda: Samen ben je minder alleen

    2022 Een typisch Franse feel-good roman over vier mensen zonder sociale talenten (of, als ze die al hadden, door hun verleden, opvoeding, de leeftijd, ondergesneeuwd) die elkaar vinden in een appartement in Parijs. Eind goed, al goed. Maar daarvoor heb je kunnen genieten van de excentrieke karakters van een man van adel, een kunstenares, een oude vrouw en haar stoere kleinzoon annex kok. Een beeld van de zelfkant, geschreven door iemand die daar duidelijk zelf vooral over heeft gelezen, en er niet zelf uit komt. Als het ware de zoete droom na de ruwe nachtmerrie van Éduoard Louis.

24. Stefan Hertmans: Oorlog en terpentijn

    2022 Stefan Hertmans gaat direct vol op het orgel in 'Oorlog en terpentijn': de armoede in een Vlaams gezin rond 1900, de erbarmelijke omstandigheden van het leven van een arbeider, en daar tussendoor de liefde tussen de ouders - wat dan de overgrootouders zijn van Hertmans. Want het boek vertelt het verhaal van de opa van Hertmans, gebaseerd op de autobiografische notities die Urbain zijn kleinzoon heeft nagelaten. Als je je eenmaal hebt opengesteld voor de bloemrijke beschrijvingen, komt de realiteit van de Eerste Wereldoorlog aan het Vlaamse front hard binnen. Het brute geweld, de rondspattende ledematen en hersenen, de absurde legerordes van de Franstalige officieren aan de vele Vlaamse soldaten - het roept in veel de huidige oorlog in Oekraïne op. Als een mensenleven kanonnenvoer wordt, als eer en beschaving geen enkele rol meer lijken te spelen, als de vermoeidheid, de kou, de smerigheid zelfs uiteindelijk de kameraadschap aantasten - dan is het oorlog. Dat opa in de voetsporen van zijn vader eigenlijk veel liever met canvas en kwast aan de slag gaat - daar heeft de geschiedenis geen enkele boodschap aan. Een boek dat hard binnen komt.

25. Maxim Osipov: De wereld is niet stuk te krijgen

    2022 Goed gecomponeerde verhalen. Typisch Russisch, zoals we ons dat voorstellen bij de nazaten van Tolstoj en Poesjkin. Met steeds een vrij gelaten, licht positief einde. Want ja, de wereld is niet stuk te krijgen. Of het komt omdat het verhalen zijn, of omdat de schrijver (tevens arts) zich steeds te bewust is van de kunst van een fatsoenlijk verhaal, ik kan er mijn vinger niet achter krijgen, maar ik mis de echte bezieling. De karakters en de verhalen overtuigen mij niet echt, ik houd het gevoel het werk van een vakman te bewonderen, niet van een kunstenaar. Een beetje zoals ik met veel rockmuziek van de laatste twintig jaar ook heb: over vakmanschap niet te klagen, maar een perfecte techniek is niet wat ik zoek.

26. Édouard Louis: Weg met Eddy Bellegueule

    2022 Wat een schitterend boek - de hele discussie over 'geëngageerd schrijverschap' wordt in een keer in zijn hemd gezet. Édouard Louis is namelijk 100% geëngageerd, zonder op welk moment dan ook bewust te kiezen voor dat engagement. Het boek is een hartenkreet van het Franse platteland, waar sociale dwang van kwaad tot erger leidt. De vernederingen die de mensen moeten doorstaan, veroorzaakt door het grootkapitaal, zijn naar binnen geslagen. Men doet het elkaar aan: het geweld, alcoholisme en vroegtijdig de school verlaten. Er lijkt geen ontkomen aan. Tenzij je bereid bent alles te veranderen. Zelfs je naam.

    'Weg met Eddy Bellegueule' illustreert het verschil tussen de schrijver die zoekt naar zijn eigen stem en de schrijver die wil spreken voor een ander. Édouard Louis komt binnen met een eigen stem. Ik ben heel benieuwd naar zijn andere boeken. Vlug kopen.

27. Frank Herbert: Duin Messias (dl 2)

    2022 Een beduidend trager tweede deel van de Duin serie. Ik miste de warmte voor de karakters, de hoop en liefde. Herbert wil het tragische lot van Paul inzichtelijk maken. Op een bepaalde manier is het bijna oudtestamentisch. Als keizer is hij wreed en meedogenloos, als mens nog steeds verliefd op Chania. En als messias wil hij de wereld behoeden voor nog erger. Als lezer denk je: Dat is niet aan hem.

28. Karl Ove Knausgård: Inadvertent (Why I Write)

    2022 In dezelfde reeks als Devotion van Patti Smith verschijnt het antwoord van Karl Ove Knåusgard op de vraag waarom hij schrijft. Het is een lastige vraag. Hij geeft vooral toe dat het antwoord van zijn jongere zelf, om erbij te horen, niet het juiste is. Je moet jezelf in de waagschaal durven te stellen. En vooral blijven proberen - er zijn maar weinigen die het blijven proberen. Knåusgard behoort tot dit selecte gezelschap. Gelukkig maar.

29. John Baxter: A Year In Paris

    2022 Een Australiër in Parijs, getrouwd met een heuse Parisienne. Met liefde voor cultuur, geschiedenis en een beetje ouwehoeren. Het levert vier seizoenen in Parijs op, gecombineerd met vele weetjes over de Franse revolutie en de poging om de maanden anders te noemen. Vermakelijk.

30. Marieke Lucas Rijneveld: De avond is ongemak

    2022 Het is niet mijn gewoonte een boek tussen boekensteunen te plaatsen dat ik niet heb uitgelezen. Er zijn zat boeken waar ik aan begin, en dan na een poging of vier uiteindelijk dicht klap, ergens rond pagina 60 of verder, om te besluiten dat het me niet voldoende boeit en in de weg zit van nieuwe boeken die lonken om gelezen te worden. Dat is me nu bijvoorbeeld al een paar keer overkomen bij werk van Jonathan Franzen, toch niet de minste. Dus in die zin bevindt Marieke Lucas Rijneveld zich in goed gezelschap. Op 70% van het boek (dat vertelt mijn e-reader mij) heb ik het definitief opgegeven, nadat ik al een paar stukken diagonaal had gescand.

    Bij een boek dat zo bejubeld is, wil ik mijn best doen te begrijpen waarom het mij dan toch vooral irriteert. Het is niet het verhaal zelf over een prepuber dat rouwt om haar dode broer in een zwaar gereformeerd gezin waar men elkaar niet weet te troosten. Maarten 't Hart kan ik met smaak lezen. 'Knielen op een bed violen' van Jan Siebelink heb ik toch minstens 1 keer met plezier gelezen. Jan Wolkers is alweer te lang geleden, ik weet niet wat ik daarvan nu zou vinden. Terug naar Rijneveld. Hij/zij schaaft aan zinnen tot ze glimmen en blinken als gepolitoerd hout. Ze raken me niet. Ik lees cliché na cliché zonder dat ik ze ook maar even kan geloven. Ja, denk ik steeds, als je plezier in schrijven hebt, dan beschrijf je op deze manier een scene. Bewust plastisch taalgebruik, Rijneveld doet me nog het meest aan Gerard Reve denken. Ook een schrijver waar ik, met uitzondering van 'De avonden', nooit een boek van heb kunnen uitlezen. De gerichtheid op het fysieke (poepen, neus peuteren) is iets wat mij sowieso niet voor een boek inneemt. Toch is het meer dan dat. Het heeft iets met het succes van doen. Is dat wat literatuur is? Een schilderij in woorden, zonder filosofie, zonder verrassing, zonder twijfel ook. Is dit wat we met zijn allen de komende jaren goed gaan vinden?

31. Frank Herbert: Duin (dl 1)

    2022 Met Dune net weer als film uitgebracht, na minstens 20 jaar weer het eerste deel van de reeks herlezen. Het leest geweldig weg en blijft als boek fier overeind. Niet alleen de wereld van Duin zelf, maar ook de karakters en het verhaal zijn nog steeds magisch.

32. Vladimir Nabokov: De Gave

    2022 De meest Russische van Nabokov's romans is tevens de laatste die hij in het Russisch schreef. Het is de wereld van de bannelingen in Berlijn, die met zovelen zijn dat ze het Russisch leven, zoals we dat onder andere kennen uit Anna Karenina, voort kunnen zetten in armoediger omstandigheden. De Gave is een superieur vertoon van satire, waarbij er, buiten de literatuur zelf, weinig op het spel staat. Fjodor, meestentijds de verteller, is overtuigd van zichzelf. Met welke reden - dat krijg ik niet helder. Ik heb het boek zeker 20 jaar niet meer gelezen, en vraag me nu af wat ik er toen van vond. En wat ik er bij herlezing over 20 jaar van zal vinden. Want zo'n boek is het wel - de taal zelf en de humor is zodanig dat het mij eens weer zal fascineren. Om mezelf uit te dagen. Begrijp ik het nu beter dan de vorige keer? Voor wie nog een fijne analyse op Vladimir Nabokov wil lezen, kan terecht bij dit artikel in Maatstaf.

33. Zadie Smith: NW

    2022 Twee vrouwen, Leah en Nathalie (in haar jeugd Keisha) groeien op in en ontgroeien de housing projects in Londen, postcode NW. In een fragmentarische stijl, alsof je flarden opvangt van gesprekken in de metro, etaleert Zadie Smith haar enorme talent voor dialogen en genuanceerde karakterschetsen. Het vergt geconcentreerd lezen om de draad te blijven volgen en het geheel te zien. De soms wat losse schetsen ontnemen mij het gevoel de twee vrouwen te leren kennen. Waarbij de vraag ook in NW zelf gesteld wordt, of ze zichzelf echt kennen. Als Smith zichzelf en ons meer rust gunt, in het middendeel, merk ik dat ik als lezer, voor wie de wereld van NW grotendeels vreemd is, meer 'leer': dan helpt ze me om iets van het onderlinge geweld te voelen. Meestentijds voel ik mij meegenomen door een oud-bewoner die de wijk, de mensen die er wonen en de sociale mobiliteit goed kent. Nog steeds een pareltje om te lezen, maar je zou van al die portretten afzonderlijk een verdiepend verhaal willen lezen.

34. Lori Qian: How Sweet the Bitter Soup

    2022 Een Amerikaanse jonge vrouw en christen verlaat rond 2001 haar arme familie om les te gaan geven in China. Open en onbevangen kijkt ze naar China. Hier vindt ze uiteindelijk haar grote liefde, leert ze de armoe kennen van het platteland en de bureaucratie van zowel China als de VS. Vol liefde omarmt ze het leven, waarbij ze eerlijk en openhartig vertelt over haar eigen moeilijkheden: met haar verleden, met haar lichaam, met haar ouders.

35. Emmanuel Carrère: The Adversary: A True Story of Murder and Deception

    2022 Iedereen kan het verzinnen. Maar niemand kan het werkelijk doen. Dat maakt dit boek van Emmanuel Carrère zo bijzonder. Hij heeft het namelijk niet verzonnen. Hij maakt enigszins begrijpelijk hoe iemand het werkelijk heeft kunnen doen. 18 Jaar een leugen leven. 18 Jaar doen alsof je naar je werk gaat en zeer succesvol bent. 18 Jaar doen alsof je naar congressen gaat, terwijl je niet verder komt dan het hotel bij het eigen vliegveld. 18 Jaar zwerven door de bossen, geld van familie zogenaamd succesvol beleggen, terwijl je het nodig hebt om je vrouw en twee kinderen te onderhouden. Tot op een moment je vermoedt dat het hele leugenspel in elkaar zal storten. Is er een betere uitweg om de schaamte te vermijden dan het doden van je ouders, je vrouw en je kinderen en te proberen het huis met jezelf erbij in brand te steken? Misschien wel, maar Jean-Claude Romand ziet hem niet. De leugen komt alsnog uit, Romand komt in de gevangenis, en in het christelijke, Franse dorp in de Alpen moeten zijn beste vriend en de rest verder met de wetenschap dat ze iemand als vriend in hun midden hebben gehad, van wie ze uiteindelijk niets wisten. Gruwelijke horror.

36. Donna Leon: Death at La Fenice

    2022 Eerste deel van de Italiaanse politiereeks rond Commissario Brunetti. Het is nog even warm draaien voor Donna Leon, met veel Venetiaanse clichés om de couleur locale goed over het voetlicht te brengen.

37. Katie Mack: The End of Everything

    2022 Hoe komt het universum ooit aan zijn einde? Dus niet de wereld, niet ons melkwegstelsel, nee, gewoon het hele universum. Katie Mack is een astrofysicus met een droog gevoel voor humor en een uitstekende pen. Ze biedt een vrolijke en begrijpelijke inleiding in de huidige stand van zaken rond het Standaardmodel. Ze beseft de absurditeit van haar vakgebied, maar weet gelijktijdig helder te maken waarom het absurde niet hetzelfde als het onnodige of zinloze. En dan wachten er dus in een tijdspanne van triljoenen jaren grote rampen op ons. Al kan ze niet helemaal uitsluiten dat het vanwege enkele onvoorspelbare kwantumfysische eigenschappen ook nu heel misschien zou kunnen gebeuren. Waar we in dat geval gelukkig niets van kunnen merken, omdat het ons zal treffen met de snelheid van het licht. Geruststellend is misschien net wat te sterk uitgedrukt. Maar The End of Everything van Katie Mack maakt je toch vooral vrolijk.

38. Kazuo Ishiguro: Klara en de zon

    2022 Klara is een Kunstmatige Vriendin voor Josie, een opgetild tienermeisje dat er bijna aan onderdoor gaat. Waaraan, dat doet er eigenlijk niet zoveel toe. Het is een wereld waarin de natuurlijke vorm van bestaan nauwelijks lijkt te bestaan. Is het een verre toekomst? Is het een technocratische wereld? We komen het niet te weten. Wel leren we Klara goed kennen, een KV met een vriendelijk, dienstbaar karakter die een heilig geloof heeft in de zon. Een mooi beschreven wereld, die uiteindelijk eerder een dystopie is dan een land om naar te verlangen.

39. Markus Gabriel: Morele vooruitgang in duistere tijden

    2022 Een kind martelen is altijd verwerpelijk, in welke tijd je ook leeft. Slechts door te ontmenselijken (onszelf of de ander), kan men zich ertoe zetten. Met deze waarheid als basis beargumenteert Markus Gabriel dat de moraal absoluut is. Postmodernisten, neo-liberalen en Bruno Latour - relativisten vormen een groot gevaar voor de vooruitgang van de mensheid. Er is namelijk wel degelijk zoiets als morele vooruitgang: wanneer we seksuele geaardheid accepteren zonder te veroordelen, wanneer we racisme niet bestrijden door op de trommel van ons eigen 'ras' te slaan, maar door aan te tonen dat ras in zichzelf een ideologisch construct is dat in de werkelijkheid van DNA en biologie niet bestaat.

    De lakmoesproef voor de absolute moraal ontleent Gabriel aan John Rawls' Sluier van Onwetendheid: Iets is goed als je, zonder te weten aan welke kant je komt te staan, de verdeling van middelen rechtvaardig vindt. Met dit in gedachten, zie je inderdaad hoe simpel de moraal kan zijn. Natuurlijk is de moraal in China niet anders dan die in Nederland. Er is geen moreel argument dat de onderdrukking van een volk rechtvaardigt. Er is geen moreel argument waarbij de zelfbeschikking van Oekraïne moet wijken voor de Russische machtspolitiek. En ja, onze bio-industrie is vreselijk slecht, moreel verwerpelijk en schandalig. De vraag is alleen of je bereid bent je te laten leiden door je moreel besef. Of niet.

40. Ruud Welten: Wie is er bang voor Simone de Beauvoir?

    2022 Wat heeft De Tweede Sekse van Simone de Beauvoir een man van de 21ste eeuw te zeggen? Vooraleerst: ik heb de Tweede Sekse zelf nog steeds niet gelezen (noch in mijn bezit, hetgeen mede komt omdat er geen recente vertaling op de markt is gekomen, en de Franse editie mij iets te ambitieus lijkt). Ruud Welten heeft het boek echter uitgebreid bestudeerd en maakt er een psycho-analytisch werk van. Dat is jammer voor mij. Het existentialisme en de fenomenologie zijn mij dierbaar, met de psycho-analyse en het lichamelijk-seksuele kom ik niet verder in het begrijpen van de wereld om me heen. Waarschijnlijk een kwestie van smaak en voorkeuren. Een filosofie is in ieder geval deels een beargumenteerd perspectief op de wereld, en niet van ieders perspectief hoef je even enthousiast te worden. Terug naar het boek van Welten. Zijn boodschap is deels: we hebben De Beauvoir nog steeds nodig om te horen hoe de vrijheid van de mens absoluut is, en de maatschappelijke en persoonlijke invulling van de Vrouw niet verbonden is aan de biologische verschillen tussen man en vrouw. Ongeacht hoe je aankijkt tegen de genderdiscussie, is veel van wat wij vrouwelijk noemen, door de samenleving opgedrongen gedrag. Het is mooi om de vrijheid te voelen mens te zijn, voorbij man en vrouw. Je hebt geen identiteit, je maakt er een. Dat is de boodschap van De Beauvoir en het existentialisme, en dankzij dit boek van Welten, besef ik weer hoe fundamenteel die vrijheid is.

41. Bernhard Schlink: Afscheidskleuren

    2022 Verhalenbundel waarin afscheid centraal staat - de poging tot, de weigering van. Prettig leesvoer voor het slapen gaan. Maar niets dat beklijft.

42. Javier Marias: Een hart zo blank

    2022 Een hart zo blank is verschenen voor zijn grote doorbraak in de rest van de wereld, in 1992. Op een bepaalde manier stelde me dat gerust. Het voelde mij teveel als een vingeroefening - de prachtige omcirkelende formuleringen die maar doorgaan en doorgaan zijn er al. Maar de emotionele rijpheid van de protagonisten vond ik bedroevend en bij tijden stuitend simpel. Een dergelijk portret van de vrouwen in het boek (de vrouwen van zijn vader, zijn eigen vrouw met wie hij recent getrouwd is, twee andere karakters) - ik las eerder de botheid van de blik van de man dan de schoonheid van de ander. Dat was volgens mij niet de bedoeling. Gelukkig was het dus slechts een aanloop naar schitterende boeken als "Jouw gezicht morgen" en "Berta Isla".

43. Karl Ove Knausgård: In The Land Of The Cyclops

    2022 De kritische toon van de recensent in The Guardian over deze essays van Knausgard deel ik: "as a novelist turned philosopher-critic, he often reads as an Aristotelian particularist trying to be a universalising Plato." In het particuliere is Knausgard wonderschoon, in het beschouwend algemene meestal wat obligaat. Met essays over Kierkegaard, Hamsun, Flaubert, Beirut passeert er veel. Wat mij bij blijft, zijn de persoonlijke opmerkingen.

44. Ellen Boleij: Een draad in het weefsel; Overheidsbeleid maken met Hannah Arendt

    2022 Wat kun je leren van Hannah Arendt, waar het gaat om het uitvoeren van overheidsbeleid? Een intrigerende vraag. Het boek is gebaseerd op het proefschrift van Ellen Boleij. Het biedt een goede samenvatting van een deel van het denken van Hannah Arendt. Dat op zich is de moeite waard. En toch voldeed het boek na een veelbelovend begin niet aan mijn hoopvolle verwachtingen. Want uiteindelijk blijkt het meer te gaan over zingeving en spiritualiteit: hoe blijf je mens en ambtenaar tegelijk? Hoe weeg je de belangen van de overheid af tegen je eigen morele kompas? Relevante vragen, maar of ik daarvoor Arendt nodig heb, vind ik twijfelachtig. Het kritische denken van Arendt biedt volgens mij veel meer dan dit kompas.