Geen ruimte voor hypocrisie in Koetsier Herfst van Charlotte Mutsaers

februari 2009

In de dagen rond kerst las ik, zeer toepasselijk, Koetsier Herfst van Charlotte Mutsaers, een verhaal dat zijn apotheose beleeft in de week tussen kerst en 1 januari en waarin het werk van de fictieve dierenactivistengroepering Lobster Liberation Front een centrale plaats inneemt. Al zou je met evenveel recht kunnen stellen dat eigenlijk het Finse bedrijf Nokia de motor achter het hele verhaal is.

De kostelijke, licht absurdistische maar pijnlijk schrijnende roman start namelijk met de vondst van een mobiele telefoon in het Vondelpark door Maurice Maillot, een ooit succesvolle schrijver van 50 met een writer’s block en naar het lijkt eeuwigdurend verdriet na de dood van zijn kat. De GSM brengt hem in contact met de wereld zonder dat hij het toestel ooit weet te beheersen, laat staan er een fatsoenlijk gesprek mee kan voeren. De telefoon is het object dat hem reanimeert, het centrum van zijn verbeelding wordt en hem op deze wijze terug in het leven plaatst. Een leven waarin al snel de (vermoedelijke) eigenaresse van de telefoon hem opwacht, Adolphe aka Dora aka Do, een vrouw die voelt voor al het leven, en zich tot doel heeft gesteld kreeften te bevrijden. Maar alhoewel ze dat doet in samenwerking met haar kameraden van het Lobster Liberation Front, valt vooral haar eenzaamheid op, gevoed door een verbeten, tragisch medeleven met alles wat geen mens is.

Charlotte Mutsaers weet de hypocrisie van de maatschappij (en onder het motto: de maatschappij dat ben jij, dus ik, gaat het hier natuurlijk over mijn eigen hypocrisie) feilloos bloot te leggen:

“Is het leven in een klein lichaam minder waard dan in een groot? Dat zou je niet zeggen als je de gebrekkige ouderenzorg afzet tegen de overdreven aandacht voor couveusewormen. Dat zou je echt niet zeggen.”

Maar waar Dora zelf het leven loodzwaar opvat en Maurice zich verwonderd en naïef door het leven slaat, is het Mutsaers zelf die in Koetsier Herfst bij tijd en wijle een prachtige, grappige comedy of errors opvoert, met mobieltjes die door een condoom beschermt moeten worden tegen de regen, met Harley Davidson mannen die lepeltje-lepeltje liggen en met de politie die de hypocrisie van de burgerlijkheid beschermt tegen de keiharde rechtvaardigheid van mensen als Dora.

Niet iedere recensent (of hier) is even gecharmeerd van de tegen de werkelijkheid aanschurende absurditeiten van Charlotte Mutsaers, waarin Osama bin Laden de leverancier is van de titel Koetsier Herfst en gedichten blijkt te hebben geschreven, waarin plasseks vanzelfsprekend net zo normaal is als de hulp van de hond in het groteske en tot mislukken gedoemde liefdesspel tussen 2 mensen die elkaar nooit nader kunnen komen, maar wie kan genieten van bijvoorbeeld een schrijver als Haruki Murakami en bereid is zijn eigen hypocrisie serieus te nemen, raad ik het beste Nederlandse boek van 2008 van harte aan.