2023 David Graeber en David Wengrow hakken met botte bijl het grote verhaal van de mensheid aan flarden. Het verhaal dat recent nog met zoveel verve, zoveel schwung, door Yuval Noah Harari in zijn bestsellers aan de man is gebracht. We waren jagers/nomaden, toen kwam er het graan en gingen we ons vestigen, waarna we in steeds grotere gemeenschappen gingen leven, die op hun beurt dan weer de staat en de bureaucratie geschapen hebben. Niets van waar, stellen Graeber en Wengrow. Althans, er is niets noodzakelijks aan deze ontwikkeling. Er zijn vele andere succesvolle varianten geweest, mensen hebben zich eerder in grote steden gevestigd om die vervolgens weer te verlaten en de gemeenschappen van vroeger onderscheiden zich net zo van elkaar als nu: zo is er voldoende millenia-oud bewijs voor een tweedeling tussen samenlevingen die geloven in pracht en praal, en zij die geloven in matiging en strengheid. Graeber en Wengrow houden één groot pleidooi voor mijn favoriete houding: Geniet van de gedachte dat het anders kan. Helaas doen ze dat in zulke lelijke zinnen en is hun vertelstijl zo belerend, dat ik me erdoor heen heb moeten worstelen. Je hoopt dat iemand met de vlotte pen van Harari nog eens dit verhaal navertelt. Want de strekking zelf is geweldig: mensen zijn creatieve wezens die in staat zijn om op hele verschillende wijzen hun samenleven vorm te geven.